گزارش جلسات گروه
نونزدهمین جلسه گروه در سال 95
با سلام
تاریخ و زمان جلسه: ساعت 10 تا 12 روز سه شنبه 02/ 06/ 1395،
مکان جلسه: گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه اصفهان.
اعضای حاضر گروه: آقای دکتر نوروزی. همچنین خانم ها داوری، عابدی، کریمی و رضوی زاده.
موضوعات مورد بحث: نکته تربیتی و بحث فلسفی کانت.
در قسمت اول دکتر نوروزی به طرح یک نکته تربیتی در رابطه با تفکر پرداخت و در قسمت دوم نیز خانم ها داوری و رضوی زاده قسمت هایی از کتاب " فلسفه کانت، بیداری از خواب دگماتیسم" را ارائه دادند. البته بحث تفکر و بحث کانت هر دو باز ماند تا در جلسات آینده تکمیل شود.
بخش اول، در بحث تربیتی، در قلمرو تعلیم و تربیت یکی از بحث های مطرح و با اهمیت بحث تعقل و تفکر است. در جامعه کنونی ما تفکر در جایگاه اصلی خود قرار ندارد و یکی از علل عدم پیشرفت مناسب در کشور ما نبودن تفکر و کم ارزش بودن آن است که البته این فقدان فقط در نظام تربیتی وجود ندارد و در تمامی بخش ها کم یا زیاد به چشم می خورد و مربیان تربیتی و والدین به عنوان الگوی کودکان، خود در این زمینه ضعیف هستند و به تبع آن راه را برای گسترش تفکر در بین فرزندان نیز سد می کنند. و نه به لحاظ عقلانی و نه به لحاظ سبک و سیاق و روش و رفتار، عقلانیت را ترویج می کنند. حتی در امتحان ها سنجش در سطح دانش فرو کاسته شده است و به سطوح بالاتر و تفکر و عقلانیت توجه کافی و لازم مبذول داشته نمی شود. در قرآن نیز بسیار به این مفاهیم پرداخته شده و این اهمیت مفهوم عقلانیت و تفکر را نشان می دهد. و خوب است که برای رفع این مشکل باید از خود و عقلانی شدن خودمان شروع کنیم و بعد نیز به خودمان در رابطه با محیط، بیرون و دیگران برگردیم.(به نظر می رسد یکی از موانع رشد تفکر، محافظه کاری و تزویر و ریا و حفظ وضع موجود از جانب افراد باشد). تفکر و عقلانیت حوزه های متعدد و گستره وسیعی دارد که در بحث های بعدی حتما به آن پرداخته خواهد شد.
در بخش دوم و بحث کانت، فلسفه و اندیشه از مسائلی است که هر انسانی ناگزیر از داشتن آن است و انحصاری دسته خاصی نیست و برای تمام افرادی که به معنا رو می کنند روال عادی است. اندیشیدن از طبیعت آدمی برمی خیزد اما درست اندیشیدن نیاز به هدایت، تمرین و تربیت دارد. تفاوت در فیلسوف بودن یا نبودن، در دانستگی به بنیاد و یا غفلت از آن است. بستگی زندگانی انسانی به اندیشیدن و لزوم سنجش نقادانه، مسائلی بود که سقراط و کانت در طول عمر خود به آن پرداخته اند. کانت می گوید: کار فلسفه آموختن اندیشیدن است و نه آموختن اندیشه ها. موضوع بنیادی فلسفه برای کانت نیز، انسان و سرنوشت اوست و می گوید که همه اندیشه ها و کوشش های او تنها آن گاه ارزش خواهد داشت که به روشنگری زندگانی انسان و ارج اخلاقی او بینجامد. سقراط و کانت به رغم تفاوت های موجود، به یکدیگر نزدیک اند. یکی از لحاظ پرداختن آنان به انسان و به کار گرفتن فلسفه برای روشن کردن راه زندگانی و تربیت او و دیگر آن که هر دوی آن ها، بیش از آن که به فلسفه چون سیستمی از قضایای بنیادی بپردازند، به فلسفیدن در راه شناسایی بودن و در راه بودن پرداخته اند. دشواری ککار کانت از آن روست که او به سنجش و ارزیابی دستمایه و سرمایه فیلسوفان یعنی خرد و توانایی های شناس برآمده است. سقراط در دورانی است که هنوز سیستم های بزرگ فلسفی و عقاید جزمی برپا نشده اند. اما کانت در زمانی است که جهان، پدید آمدن سیستم های گوناگون فلسفه و عقاید جزمی را با دعوی حقیقت مطلق تجربه گردیده است. از این رو دررخشش کار کانت بیشتر است. برای فهمیدن کانت لازم است در همه تاریخ پیش از کانت دقیق شویم. و در بین چهار دوران پیش از کانت، دوران چهارم که کوشش به بازسازی فلسفه است و از لحاظ زمانی به وی نزدیک تر است، برای فهمیدن کانت اهمیت بیشتری پیدا می کند. در دوران چهارم بر اینند که به جای اصل شمردن اندیشه های گذشتگان، خود به اندیشیدن بپردازند. پرورش توانایی فهمیدن و سنجش و مشخص کردن تفاوت فهمیدن با گردآوری معلومات و اطلاعات، از ویژگی های بارز این دوره است. فرا گرفتن اندیشه های دیگران تنها زمینه ای برای آغاز پژوهش به شمار می رود. افرادی از جمله: بیکن، دکارت، اسپینوزا، روسو، برکلی، هیوم، لاک و ولتر در این دوره کانت را تحت تأثیر خود قرار داده اند.
کانت
شخصیت را آزادی از مکانیسم طبیعت می داند. نوشته های کانت را هم می توان به پیش از دوره فلسفه نقدی و پس از آن و هم می توان به سه دسته
نوشته های علمی، نوشته های پیش از دوره نقادی و نوشته های فلسفه نقد تحقیق، تقسیم کرد. همچنین توجه به این نکته لازم است که برخلاف تصور بسیاری از پژوهشگران، آثار و اندیشه های دوره پیش از فلسفه نقدی کانت است که بوجودآورنده انقلاب فکری و فلسفه نقدی اوست و کسی جز او نمی تونست به این مهم دست یابد. و مقدمات تحول فکریش در آثار دوره جوانی وی پیداست. اندیشه های علمی(نظریاتی چون لاپلاس) و آرای فلسفی کانت، با نظمی نیوتنی ابراز شده است. یکی از
اندیشه های محوری فلسفه نقدی او، تأکید بر تفاوت حس و فهم است. و این تفاوت گذاری میان حس و
فهم کاملاً خلاف جهت فکری امثال لایب نیتس است. اما باید توجه داشت که به داده های حسیِ تجربی که سازنده فهم و فکر است نیز توجه دارد. کانت سعی دارد بگوید که
نتیجه تناقض منطقی هیچ است اما لزوما نتیجه در تناقض واقعی هیچ نیست و در اصل او بر
تناقضاتی که ممکن است ما در دنیای واقعی تجربه کنیم تأکید می کند. و این مسئله یک
جور فرو ریختن بنیادهای قبلی است که هرچند از آن ها تأثیر پذیرفته ولی از آن ها پا
فراتر گذاشته است. بر خلاف دکارت و دیگر افرادی که کانت از ایشان تأثیر گرفته و آن ها
فلسفه خودشان را بر پایه ریاضیات بنا
گذاشته اند، وی به روشنگری نسبی ریاضیات و تفاوت آن با مفاهیم فلسفی توجه دارد. کانت
ریاضیات را سراسر ساخته ذهن بشر و انتزاعی می داند که تطابق با واقع ندارد و می گوید:
درست و نادرست در آن ها مطرح نیست. اما در عوض فیلسوف در پی آن است که از گذشتن از
نمادها و مفهوم ها و ایده سازی ها، به ایده هایی که مطابق با واقع باشد دست یابد.
کانت در فلسفه اخلاقش می گوید دل دانای بی واسطه اصول اخلاقی و راهنمای فهم است. و
اگر فرد بر اساس طبیعت خود عمل کند دیگر نیازی به کسی که او را از عقوبت کارش
بترساند، ندارد.
البته همان طور که در ابتدای گزارش اشاره شد باب بحث در هر دو قسمت باز ماند تا در جلسات آینده تکمیل شود.
با تشکر از حضور دکتر نوروزی و سایر دوستان حاضر در جلسه