معرفی مقاله

نقد و بررسی رویکرد سواد اخلاقی از منظر عاملیت انسانی

این مقاله مفهوم جدیدی در تربیت اخلافی را به نام « سواد اخلاقی»  بررسی می کند. این رویکرد تلاش می کند تا اخلاق را به فعالیت های مدرسه باز گرداند. از این رو رویکرد نظری نوینی نیست بلکه نوآوری آن در نحوه صورت بندی تربیتی آن است. صورت بندی مولفه های اخلاق به گونه ای که آن را از امری شخصی و غیر قابل آموزش و رقابت به امری آموزشی و قابل اندازه گیری تبدیل سازد.

نویسنده در ابتدای مقاله به تحلیل مفهوم سواد اخلاقی از نظر دو اندیشمند باربارا هرمان و نانسی توآنا پرداخته است. مفهوم سواد با مفهوم اکتساب در ارتباط است و بر اساس دیدگاه هرمان فرایندی وابسته به فرهنگ و قصدمندانه است.در مجموع مفهوم سواد دارای سه جزء مفهومی اکتساب، صلاحیت و فهم است. مفهوم اکتساب خود با سه مولفه قصدمندی، قابلیت رقابت و تدریج و فرایند مرتبط است. مفهوم صلاحیت و توانش با سه مفهوم سطح قابل انتظار، قابلیت رقابت و نهفتگی مرتبط است. مفهوم فهم به عنوان مفهومی محوری در سواد با خویشتن، محتوای دانشی را به سواد می افزاید .نویسنده در ادامه مقاله مفهوم اخلاق را تحلیل کرده است. در نموداری مفاهیم مطرح در اخلاق را آورده است: قاعده با ارزش، کنش انسانی: اثر کنش بر محیط،( محیط انسانی و غیر انسانی) و رابطه انسان با کنش( رابطه مسئولیتی، رابطه عاطفی و رابطه شناختی).در ترکیب سواد اخلاقی، محنوا را اخلاق و ساختار را درس مشخص می کند. بیشتر مولفه های سواد اخلاقی معطوف به تصمیم گیری اخلاقی هستند و فقط در جنبه های شناختی خلاصه نمی شود. نویسنده در ادامه به تحلیل زبانی سواد اخلاقی می پردازد و مولفه های اصلی آن را از منظر نخستین نظریه پردازان آن اشاره می کند. حساسیت اخلاقی، مهارتهای استدلال ورزی اخلاقی و تخیل اخلاقی. در انتها این نظریه از منظر عاملیت انسانی نقد می شود. کاهش گرایی در تفسیر اخلاق در قالب سواد، تعارض های مفهومی مفاهیم زیر ساز سواد اخلاقی، همپوشی مفهومی عناصر زیر ساز سواد اخلاقی و تردید در کفایت سواد اخلاقی برای تحقق انسان اخلاقی.

تبدیل شدن تربیت اخلاقی به سواد اخلاقی امکان  تبدیل به کلیشه تهی را فراهم می کند که باید از اهمیت ظاهری آن کاست و فضای مدرسه را با ارزش های اخلاقی و کنش های اخلاقی آمیخت.

این مقاله توسط دکترنرگس سجادیه در  پژوهشنامه مبانی تعلیم و تربیت، پاییز 94 چاپ گردیده است.

دریافت اصل مقاله