گزارش جلسه چهلم

گزارش از: منیره عابدی

داتشجوی دکتری فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه اصفهان

تاریخ:  20 /10/ 1394  یک­شنبه. ساعت 8 تا 9:30

مکان : دانشکده علوم تربیتی دانشگاه اصفهان

حاضرین: آقای دکتر نوروزی و خانم ها  عابدی،  رضوی زاده، رجبی، عسگری و شفیعیون

منبع: رساله در اصول علم انسانی؛ اثر جورج بارکلی

کتاب اصول علم انسانی از سه بخش و یک مقدمه تشکیل شده است. در این جلسه مقدمه و بخش اول و دوم مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

پیش از مقدمه، بارکلی در دیباچه ای کوتاه بیان می کند که گفته شدن حقیقت برای وی بر پذیرش از سوی مردم ارجحیت دارد و تلاش کرده است آنچه را خود به درستی آن رسیده است طوری بیان کند که دیگران نیز بتوانند درستی اش را درک کنند. که این نشانگر روحیه حقیقت طلبی و تلاش وی برای بی طرفی علمی است. در همین راستا، بارکلی از خوانندگان تقاضا می کند آراء وی را در کلیت آن ببینند و از جدا کردن یک جزء و قضاوت بر اساس آن پرهیز کنند که این امر خود حاوی نکته ترتبیتی مهمی است.

مقدمه با طرح این مساله آغاز می شود که چرا با وجود آنکه فلسفه در جست و جوی حقیقت است، اختلاف نظرها و شک و تردیدها به محض فراتر رفتن از قلمرو حس و پرداختن به فعالیت عقلانی آغاز می شود. از نظر بارکلی این امر برخلاف تصور بسیاری از افراد، نمی تواند به علت محدودیت عقل در شناخت حقیقت نامحدود باشد. زیرا خدا اشتیاق دستیابی به چیزی را که رسیدن به آن محال است، در انسان نمی گذارد. مشکل از عدم بهره گیری از اصول درست در تلاش برای نیل به حقیقت است. بارکلی مقدمه را با بحثی در رابطه با رد وجود مفاهیم انتزاعی به پایان می برد.

در فصل اول، وی به تحلیل اصول می پردازد. به طور کلی نظر بارکلی این است که فرض وجود اشیاء خارجی برای ایجاد تصورات ذهنی ضروری نیست و اصولا هیچ جوهری جز روح (آنچه ادراک می کند) وجود ندارد. اجسام خارجی حتی اگر وجود داشتند قابل شناخت نبودند. زیرا شناخت با عقل به دست می آید و عقل نمی تواند با داده های حسی به وجود اشیا خارجی برسد. پس این امکان وجود دارد که ذهن تصوراتش را بدون داشتن معادل جسمانی در خارج حاصل کند (نفی وجود ماده). در واقع هر آنچه وجود دارد چیزی است که روح ادراک می کند.

در فصل دوم، بارکلی انتقاداتی را که به نظراتش وارد شده بیان و سعی در رد آنها می نماید. از جمله وی بحث می کند که مخالفانش به وی ایراد می گیرند که نمی توان قبول کرد انسان تصور بخورد، تصور بنوشد و تصور بپوشد. بارکلی پاسخ می دهد: آنچه ما می خوریم یا می پوشیم اگرچه چیزی است که حواس مستقیما درک می کنند (مزه، نرمی، درشتی و...)این کیفیات، فقط در ذهن ادراک کننده وجود دارد و ممکن نیست در خارج از ذهن و بدون ادراک ما موجود باشند.

فصل سوم نیز به بررسی نتایج نظریات بارکلی اختصاص یافته است.

در پایان این جلسه، بحث مختصری در مورد دلالتهای تربیتی اندیشه بارکلی انجام شد که طبق آن، تربیت ذهنی از اهمیت بیشتری نسبت به تربیت حسی برخوردار است.

با سپاس از آقای دکتر نوروزی و دوستان حاضر در جلسه