معرفی مقاله
تأملی بر جهاد و موقعیتهای تربیتی آن از منظر قرآن
نویسندگان: طاهره رجبی، رضاعلی نوروزی
دو فصلنامه علمی پژوهشی اسلام و پژوهش های تربیتی
سال هفتم، شماره 2، پاییز و زمستان 1394
تعداد صفحه: 19
تربیت انسان فرایند پیچیدهای است. برای به نتیجه رسیدن این فرایند، روشهای متفاوت تربیتی وجود دارد که این روشها ممکن است در درازمدت، به نتیج ی مطلوب برسد و ممکن است نتیجه ای ندهد. اما دستورالعملهای تربیتی را میتوان به سهولت در شرایط خاصی در معرض تماشای انسان قرار داد تا خود به صورت ملموس درگیر شود و باید و نبایدها را تشخیص دهد هدف از این تحقیق تبیین موقعیتهای تربیتی نهفته در جهاد و چگونگی استفاده از آن است. این پژوهش از نوع تحقیقات کیفی است و با استفاده از روش «تحلیلی استنباطی» انجام گرفته است. بر اساس شیوه مبارزه در جهاد، چهار موقعیت «هجوم، دفاع، هجرت و تقیه» وجود دارد. در موقعیت دفاع، انسان در شرایط از پیش تعیین شده قرار میگیرد؛ در هجوم، موقعیت ساخته میشود. در هجرت، باید میدان را ترک کرد. و در تقیه، باید در میدان ماند و سکوت آگاهانه اختیار کرد. هر یک از این موقعیتها، زمینة تقویت ویژگیهای گوناگونی در انسان میشود و در مجموع، انسان جهادی و مبارز تربیت میشود که متناسب با ابعاد فردی و جمعی جهاد، شاخصه های اخلاقی و اجتماعی توحید و توکل، سختی پذیری، صبر و استقامت، مهر و قهر، اطاعت پذیری، ظلم ستیزی و وظیفه شناسی را کسب خواهد کرد.
مبسوط تر اینکه: در مفهوم «جهاد» مبارزه نهفته است. این مبارزه مطابق موقعیتهای گوناگون در میدان نبرد، به شیوه های متفاوتی انجام میگیرد. میتوان فعالانه وارد میدان شد و هجوم برد و یا در شرایط انفعال و مورد هجوم واقع گشت، اما شیوة دفاع را طراحی کرد. گاهی به علت شرایط سخت موقعیت، باید میدان را ترک کرد و هجرت نمود و یا میتوان در شرایط سخت ماند و تقیه کرد؛ در ظاهر همراه بود، ولی همراهی نکرد. هر یک از این موقعیتها جدای از هدف جهاد، میتواند تمرینی برای تربیت انسان باشد. امر تربیت انسان در این موقعیتها، با سهولت بیشتری انجام خواهد شد؛ زیرا انسان از شرایط تأثیرپذیر است.
در این زمینه، میتوان به مربیان تربیتی و کارگزاران امر تربیت پیشنهاد کرد موقعیتهای خودساخته و منطبق با شرایط واقع را برای تربیت متربیان فراهم سازند و با الهام گرفتن از مفاهیم موجود در جهاد، موقعیتهای متفاوتی را در قالب اردوهای گوناگون تدارک ببینند. در این صورت، هدف اصلی نهفته در جهاد، یعنی مبارزه کردن، تمرین میگردد و در طول این مبارزه، ویژگیهای گوناگون فردی و اجتماعی ای مانند قدرت مدیریت، اطاعت پذیری، سخت کوشی و سختی پذیری، و صبر و استقامت هم تمرین خواهد شد.
دریافت فایل مقاله