معرفی مقاله
اصول اخلاقی پژوهش از منظر نهج البلاغه
منیره عابدی، احمدرضا نصراصفهانی
فصلنامه علمی پژوهشی "مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی"
سال هجدهم، شمارة دوم / تابستان 1393
تعداد صفحه: 16
این پژوهش با مبنا قرار دادن نهج البلاغه به دنبال دستیابی به اصول اخلاقی پژوهش بود. به این منظور، از روش پدیدارشناسی بهره گرفته شد که روشی است برای درک بهتر پدیده ها از طریق بررسی عمیق آنها. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات نیز از الگوی هفت مرحله ای کلایزی بهره گرفته شد. بر این اساس، می توان اصول اخلاقی پژوهش را در سه مرحلۀ قبل از اجرا، حین اجرا و پس از اجرا مورد بررسی قرار داد. قبل از اجرای تحقیق، در درجۀ اول، اصول اخلاقی مربوط به انتخاب موضوع مطرح می شوند که عبارتند از: قابلیت بررسی(پرهیز از پرداختن به اموری که از حیطۀ درک و فهم انسان خارج است)، سودمندی(ملاک برتری سخن و مفید بودن علم)، دانش و توانمندی(وظیفۀ اخلاقی واجدان دانش و توانمندی در یک حیطه،به پرداختن به آن و منع اخلاقی فاقدین این دانش و توانمندی از پژوهش در آن حیطه)، علاوه بر انتخاب موضوع، تقسیم کار شایسته که مانع از سستی افراد و واگذاری کارها به یکدیگر می شود نیز از اهمیت برخوردار است.
اصول اخلاقی در حین اجرای پژوهش بدین شرح می باشند: استفاده از منابع موثق (بهره گیری از منابعی که نسبت به سلامت آنها اطمینان قطعی وجود دارد و پرهیز از منابعی که با ترکیب حق و باطل، سرپوشی بر حقیقت گذاشته اند)، بی طرفی (کسب اطلاعات درست و واقعی با پرهیز از حب و بغض شخصی)، پرهیز از جمع آوری زیاد اطلاعات که مانعی در برابر کسب حقیقت است و استقبال از آرای گوناگون.
و بالاخره، اصول اخلاقی پس از اجرای پژوهش در دو بخش بررسی می شوند. در تجزیه و تحلیل اطلاعات، عدم تحریف و کتمان حقایق، اصلی اساسی است که با پرهیز از قضاوت ناآگاهانه، پرهیز از حب و بغض شخصی و رفع شبهات در پرتو قرآن به دست می آید. همچنین در گزارش نتایج به دست آمده، لازم است فرد، اصول اخلاقی را در سه حیطه رعایت کند: محتوای گزارش(رعایت سه اصل صداقت،اطمینان و استدلال)، همکاران پژوهش(آوردن اسم مؤلفان بر اساس میزان مسئولیت و تلاششان در پژوهش) و پژوهشگر(همراه کردن علم با عمل).
