یک سه شنبه یک کتاب
دموکراسی و تعلیم و تربیت
نویسنده: جان دیویی
زبان: انگلیسی
نشر: مک میلان
تعداد صفحه: 434
کتاب "دموکراسی و تعلیم و
تربیت؛ مقدمه ای بر فلسفه تعلیم و تربیت" در سال 1916 توسط جان دیویی به رشته
تحریر درآمده است و از آن زمان تا کنون توسط ناشران متعددی تجدید چاپ شده است.
امروزه نیز نسخه الکترونیکی آن از طریق اینترنت در دسترس است.
کتاب 26 فصل دارد؛ از
دید ویکس، "دموکراسی و تعلیم و تربیت" از دو محور عمده تشکیل شده است؛
محور اول شامل فصول یک تا هفت که از مبانی نظری تعلیم و تربیت دموکراتیک سخن
میگوید و محور دوم شامل فصول هشت تا بیست و شش که بازسازی مفاهیم اصلی تعلیم و
تربیت نظیر اهداف، روش و موضوع بر اساس مبانی نظری گفته شده را در بر میگیرد.
هنسن، در قالب همین
دو محور عمده، کتاب را مشتمل بر چهار بخش معرفی میکند؛ بخش اول شامل فصول یک تا
پنج است که در آن دیویی به بررسی چرایی اهمیت بنیادین تعلیم و تربیت برای ماهیت و
استمرار هر جامعه بشری پرداخته است. عناوین این فصول به ترتیب "تعلیم و
تربیت؛ ضرورت زندگی"،"تعلیم و تربیت به مثابه یک کارکرد اجتماعی"،
"تعلیم و تربیت به عنوان راهنمایی"،"تعلیم و تربیت به عنوان
رشد" و "آماده سازی، شکوفایی و انضباط رسمی" میباشد. در این فصول دیویی
ضرورت تعلیم و تربیت را در تجدید حیات اجتماعی و از طریق مشارکت فعال افراد در
ارتباطات متقابل موجود در محیط اجتماعی و از طریق راهنمایی و نه اجبار فیزیکی آنها
میبیند.
بخش بعدی فصول شش تا
چهارده را شامل میشود. در فصول شش و هفت،
دیویی تعلیم و تربیت را به عنوان بازسازی مداوم و گسترده تجربه انسانی و دموکراسی
را به عنوان شیوهای از زندگی معرفی میکند. در فصل ششم با عنوان "تعلیم و
تربیت محافظه کارانه یا پیشرو"، دیویی مطرح میکند تعلیم و تربیت میتواند به
صورت گذشته نگر یا آینده نگر در نظر گرفته شود که در حالت گذشته نگر، استانداردها
و الگوها در گذشته جستجو میشود.
"تصور و فهم
دموکراتیک از تعلیم و تربیت" فصل هفتم کتاب است؛ دیویی نشان میدهد که چگونه
ایده دموکراسی به عنوان حالتی از تجربه برقراری ارتباط متقارن و روشی برای زندگی،
معیاری برای سازماندهی مجدد رویه های کنونی تربیتی فراهم می آورد.
دموکراسی تنها در
صورتی میتواند وجود داشته باشد که رویه های تربیتی دوباره به گونه ای ساخته شوند
که تمام افراد ظرفیتهای بالقوه انسانی خویش را دریابند. هم چنین از دید وی تربیت
به منزله فرآیند بازسازی و رشد مستمر افراد، متقابلاً متضمن ایده دموکراسی است و
اگر چنین فرآیندی رخ دهد، دموکراسی به خودی خود پدیدار میشود. به این ترتیب دیویی
در فصل محوری 7، رابطه ای بوم شناختی و همزیستی بین تعلیم و تربیت و دموکراسی
برقرار میسازد.
فصول هشت تا چهارده،
مطالعه ای هنرمندانه از عوامل ساکن در قلب تدریس و یادگیری را تشکیل میدهند:
اهداف، انگیزش، علاقه، خود انضباطی، تعامل اجتماعی، تفکر، روش و موضوع. به زعم
هنسن، دیویی به طور خستگی ناپذیری برای برقراری پیوستگی ارگانیک بین این اصطلاحات
کار میکند. از دید او این اصطلاحات پدیده های مجزا و گسسته را توصیف نمیکنند. آنها
جنبه ها یا مراحلی از کل تجربه آموزش و یادگیری را نشان میدهند. کلیبارد، معتقد
است دیویی قائل به وحدت موضوع درسی و روشتدریس است؛ به عبارت بهتر یکی از دوگانهانگاریهایی
که دیویی آن را به چالش میکشد این است که "موضوع درسی" و "روش تدریس" به عنوان دو محور مستقل در
نظر گرفته شوند. موضوع درسی، چیزی جدای از تجربه بشری که زندگی انسانی فردی را شکل
میدهد نیست. کار معلم و در واقع برنامه درسی برقراری رابطه بین تجربه نسبتاً جدید
و ناتمام اما بدون واسطه و حیاتی کودک با تجربه منطقاً سازماندهی شده اما نسبتا
دور و انتزاعی نژاد بشری است. این نوع تلفیق تجارب حال و گذشته در تربیت رسمی،
منعکس کننده ایده آل دموکراسی دیویی است و علاوه بر آن برای تحقق و حفظ زندگی اجتماعی
دموکراتیک حیاتی است.
از دید هنسن فصول یک
تا چهارده دربردارنده هسته اصلی دیدگاه دیویی درباره عمل تربیتی واقعی است. پس از
آن دیویی در فصول پانزده تا بیست و سه به بررسی گستره وسیعی از مفروضات تاریخی و
معاصر درباره آموزش و پرورش و تجربه انسانی میپردازد که او استدلال میکند مانع "تحقق مناسب ایده آل دموکراسی" هستند.
این فصول، نقدی فلسفی بر کل تاریخ اندیشه و عمل غربی است. او به دنبال روشن کردن
همزمان خاستگاهها و پیامدهای زیانبار تفکر دوگانه انگار است که ذهن را از بدن، کار
فکری را از کار فیزیکی، فکر را از عمل، فرد را از جامعه، طبقه اجتماعی را از طبقه
اجتماعی، انسان گرایی را از طبیعت گرایی و ... جدا میکند. به زعم دیویی این
تمایزات نه ذاتی و درونی که اجتماعی و تاریخی هستند و ریشه در فلسفه یونان دارند. از دید دیویی مسئله تعلیم و تربیت در جامعه
دموکراتیک دور ریختن این دوگانه انگاریهاست.
در بخش چهارم و
پایانی کتاب، شامل فصول بیست و چهار تا بیست و شش، دیویی به فلسفه، دانش و اخلاق
میپردازد. بر خلاف اغلب مواجهات نظری فارغ از بافت و زمینه که از این مباحث در
تاریخ ایده ها وجود دارد، دیدگاه دیویی به جهان معاصر متکی باقی مانده است. او
برداشتهای قبلی و فعلی از فلسفه، دانش و اخلاق را مورد انتقاد قرار میدهد و از
طریق لنز "معیار دموکراتیک خود از رشد"، تفسیر مورد نظرش از هر کدام را
ارائه میدهد. اساساً دیویی ادعا میکند، فلسفه نام دیگری برای "نظریه عمومی
آموزش و پرورش" است. از دید او تعلیم و
تربیت آزمایشگاهی است که در آن ترجیحات فلسفی، عینیت یافته و مورد آزمون قرار
میگیرند. در فصل بیست و پنجم ذیل بحث از "نظریه های دانش"، بر تداوم و
پیوستگی به جای دوگانه انگاری تأکید میکند و در فصل بیست و ششم، مهمترین مسئله
تربیت اخلاقی در مدرسه را رابطه دانش و رفتار معرفی مینماید.
منبع: آثار ماندگار(سمیه رام-تربیت مدرس)
و سایت: https://en.wikipedia.org/wiki/Democracy_and_Education