معرفی مقاله(4)

                                                                                                                                                                                                                 معرفی از: زهرا عسگری

چرخش از عالم دوقطبی به جهان سه درجه ای

مقاله" چرخش از عالم دوقطبی به جهان سه درجه ای"، نوشته دکتر جمیله علم الهدی است، که در شماره بیست نشریه نوآوری های آموزشی به چاپ رسیده است. در این مقاله نگرش دو بعدی و دو قطبی از جهان رو در روی نگرش سه درجه ای قرار گرفته و دلالتهای تریبتی هرکدام را بررسی میشود.

معرفی اجمالی مقاله:

جهان دو درجه ای: دوگانه گرایی در ادیان باستانی و همچنین هنر و اندیشه شرقی یا تفکر ما قبل متافیزیکی یونان جریان داشته است؛ ولی به طور مشخص ، دوآلیسم  در فلسفه جدید با دکارت آغاز شد و با تمدن جدید و علوم ما عجین گشت. در نظر دکارت ، عالم از دو جوهر کاملا مستقل نفس و ماده تکوین یافته؛ ماهیت نفس، اندیشه و ماهیت ماده، بعد است. توجیه رابط ه دو قطب یا دو جوهر مستقل ذهن و عین یا جس م و روان ، اساسی ترین مسئله فلسفه جدید بعد از دکارت تلقی می شود.

تقسیم عالم به دو قطب فیزیک و متافیزیک، تفکیک انسان از جهان، تجزیه انسان به دو بخش ذهن و بدن، تجزیه ذهن به دو بخش عقل نظر ی و عقل عملی، تجزیه عقل نظری به حقیقت و ارزش، وسیع ترین و اساسی ترین مفروضات فلسفی تعلیم و تربیت است . درپی تکثیر قطب های دو گانه، به تدریج، ساز و کارهای تقلیل گرایی فلسفی آغاز شد و با برجسته شدن یکی از قطب ها کم کم قطب مقابل به حاشیه رانده شد . هم سازی فلسف ه و معرفت شناسی با تحولات اجتماعی یا تاثیر متقابل تطورات معرفتی با تحولات اجتماعی موجب غلبه قطب مادی بر قطب معنوی یا فیزیک بر متافیزیک، یا انسان برجهان گردید.

در ادامه نویسنده به بررسی دلالتهای تربیتی خاص این رویکرد مانند ماتریالیسم تربیتی، تفکیک گرایی، تصلب تربیتی وسکولاریسم تربیتی میپردازد.

جهان سه درجه ای: چرخش از عالم دوقطبی به جهان سه درجه ای 1 در گرو سه چرخش فلسفی است؛ چرخش از ماهیت به وجود، چرخش از کثرت به وحدت، چرخش از تمایز ذاتی به تمایز تشکیکی . چرخش های مذکور حاصل تطورات تدریجی اندیشه اسلامی است که نه تنها در حوزه فلسفه، بلکه در حوزه اخلاق، حدیث، تفسیر و به خصوص عرفان اسلامی رخ داده است .چرخش از ماهیت به وجودبا چرخش از کثرت به وحدت و چرخش از تمایز ذاتی به تمایز تشکیکی همزاد است.

کانون چرخش فلسفی از عالم دو قطبی به سوی جهان سه د رجه ای دراعتقاد به وحدت جهان و توجه به عالم خیال است .  یکپارچگی و وحدت جهان ناشی از آن است که عالم، بنیاد واحدی دارد و بدون گسیختگی است . تنوع و اختلاف موجودات به اتحاد آن ها بازمی گردد وتفاوتشان تفاوت رتبه ای است.

درمعرفت شناسی اسلامی مرتبه خیال نفس بسیار اهمیت دارد و حد واسط مرتبه حس و مرتبه عقل است . نفس در مرتبه خیال چون به دو عالم طبیعت و عقل متصل است، برحسب توجه به هریک از آن ها قوت و ضعف می گیرد . توجه به طبیعت موجب خلق صورت هایی مشابه با موجودات طب یعی می شود. البته در مرتبه خیال ، ضمن تولید صورت های مشابه، حفظ و یادداری این صورت ها نیز روی می دهد؛ همچنین تجزیه و ترکیب صورت های خیالی مشابه با موجودات طبیعی، امکان خلق صورت های بدیع و بی سابقه را برای نفس مهیا می کند. مرتبه خیال کمال مرتبه ادراک حسی است و بدون صورت سازی های خیالی، احساس ناتمام و بی فایده است .

در نهایت نگارنده به بررسی نتایج خاص تربیتی این رویکرد مانند ازاتحاد فیزیک و متافیزیک،آشتی آدم و عالم، عبور از مجاز و نگرش زیباشناسانه پرداخته و آنها را شرح میدهد.

دریافت مقاله