محمد مهدی تهرانی
معرفی یک کتاب
نام
کتاب: «تعلیم و تربیت از منظر عشق و عرفان»
نویسنده:
بابک شمشیری(عضو هیأت علمی علوم تربیتی دانشگاه شیراز(
ویژگیهای
کتاب: نشر طهوری، تهران، چاپ اول 1385، قطع وزیری.
334 صفحه.
معرفی اجمالی محتوای کتاب:
کتاب با پیش گفتاری به قلم میرعبدالحسین نقیب زاده و یک مقدمه به قلم مؤلف آغاز می گردد. با اینکه ساختار مناسب و منسجمی دارد اما اثری از فصل بندی در آن دیده نمی شود. گویا وادی عشق و عرفان ناخودآگاه نویسنده را بر آن داشته تا خود را از ساختارها رها سازد.
-"جایگاه عشق در عرفان اسلامی" نخستین موضوع مورد بحث کتاب است که ذیل عناوین: هستی شناسی عرفان اسلامی و عشق، عشق و زیبایی، عشق و اخلاق، عشق و انسان شناسی، عشق و معرفت شناسی، مراتب و درجات عشق، رابطه عشق و دیگر عواطف انسانی، رابطه عشق و دین، عشق و تربیت؛ ارائه میشود.(عشق در عرفان اسلامی فقط از جنبه عواطف مورد نظر نیست. عشق چون رشته ای محکم است که در تمامی مباحث جریان دارد. معرفت شناسی، هستی شناسی، ارزش شناسی و حتی تربیت همگی زیر سایه عشق رنگ می یابند زیرا عشق از صفات باری تعالی است و صفات الهی نیز حد ندارند(.
-"جایگاه عشق در مکاتب و دیدگاههای فلسفی" دیگر موضوع پرداخته شده در این کتاب است که با این عناوین مورد توجه قرار میگیرد:الف در مغرب زمین؛ ب: در مشرق زمین که شامل فلسفه های هندو، چین، بودا، سیک ، کنفوسیوس، موتسه، تائو، اندیشه های فلسفی ژاپن، فلسفه های معاصر هندی چون نگاه تاگور، اوشو، آرای ساتیاسای بابا و بالاخره عشق در دیدگاههای فلسفی ایران.
-در قسمت بعد، "عشق از منظر مکاتب روانشناسی" تحت این مسائل مورد بررسی قرار میگیرد: مکتب روان تحلیلگری فروید، فروید و روان تحلیلگران پس از او، دیدگاه یونگ، فروم، لکان، رویکرد انسانگرایی، دیدگاه مازلو، روانشانسی وجودگرا و بالاخره دیدگاه روانشناسان اجتماعی.
-در بخش "عشق پروری: بنیادی ترین بعد تربیت"، تفاوت تعلیم و تربیت غرب مدرن با تعلیم و تربیت شرقی و مراحل رشد عشق در انسان مورد بررسی قرار میگیرد.
"-ویژگیهای تربیتی سیر و سلوک عشق در انسان با تأثیر از مبانی عرفان اسلامی"؛ عشق را چون عرفان وادی به وادی میکند و آسیب پذیری مراحل آن را متذکر میگردد. آسیبهایی چون ماندن در خودشیفتگی، تثبیت نشدن مراحل سلوک و پشت سر نهادن تصنعی مراحل سیر عاشقانه.
"-تربیت اخلاقی" شامل: ویژگیهای آن، منشأ مشترک عرفان و عشق با اخلاق، چگونگی تربیت اخلاقی مبحث بعدی کتاب است.
-"تربیت هنری" و زیبایی شناختی و اهداف آن از دیگر مطالب کتاب است.
-از دیگر مباحث کتاب، تربیت دینی و ویژگیهای آن که با تکیه بر عنصر عشق و عرفان مورد توجه قرار گرفته، است.
-"تربیت دینی، عرفانی و عاشقانه با توجه به مسأله جهانی شدن" در عناوینی چون: جهانی شدن و امکان تربیت دینی از منظر مدرنیسم، پیامدهای مدرنیسم برای آموزش و پرورش، پست مدرنیسم و جهانی شدن، آثار پست مدرنیسم بر آموزش و پرورش، و الگوی تربیت دینی(تربیت عمومی و اختصاصی) مورد بررسی قرار میگیرد.
"-خودشناسی" در این قسمت ابتدا از نگاه مکاتب مختلف روانشناسی مورد توجه قرار میگیرد و سپس خودشناسی و راههای آن بطور جزئی در نگاه عرفان اسلامی مورد کنکاش واقع میگردد.
"-معرفی ارکان و مفروضه های بنیادی نظریه تربیتی برگرفته از عرفان اسلامی" (هستی شناسی، معرفت شناسی و انسان شناسی) از دیگر مباحث مهم کتاب مذکور است.
"-ارائه چارچوب نظریه تربیتی عرفانی با اقتباس از دیدگاههای عرفان اسلامی"؛ آخرین بخش کتاب قبل از "جمعبندی نهایی" است که تحت عناوین پیش رو بررسی میشود: آرمانها و اهداف تعلیم و تربیت، طرز تلقی نسبت به یادگیری و فرایند آن، طرز تلقی نسبت به متربی، طرز تلقی نسبت به روش تربیتی با ارائه الگویی برای معنابخشی به تربیت و ساماندهی فعالیتهای تربیتی(فوق برنامه ای و ادغام وظایف مشاور و مربی تربیتی در مدارس و...)، طرز تلقی نسبت به برنامه درسی و محتوای آن، نقش معلم و طرز تلقی نسبت به ارزشیابی.