... تا تربیت (6)

آموزش حل مساله به کودکان

یکی از راههای تقویت اعتماد به نفس و استقلال در کودکان این است که به جای حضور دائمی در کنار آنها و ارائه ی مداوم توصیه هایی برای رفع مسائل و مشکلاتشان، به آنها یاد دهیم که چگونه می توانند خودشان با مسائلشان درگیر شوند و آنها را حل کنند. در واقع، اگر هدف تربیت رساندن کودکان به مرحله ای باشد که بتوانند بدون وابستگی انفعالی به دیگران، از عهده زندگی خویش بر آیند، لازم است مهارتهای مورد نیاز برای تحقق این هدف به آنها آموخته شود و حل مساله یکی از این مهارتها است.

کودکان از همان ابتدا با مسائل بسیاری در زندگی خود رو به رو هستند که اگرچه ممکن است از نظر ما ساده و بی اهمیت باشند، برای خود آنها بسیار مهم و حیاتی هستند و می توانند نقش موثری در رشدشان داشته باشند. مهم این است که ما به عنوان والدین یا مربی، بتوانیم از این فرصتها به خوبی در جهت تربیت کودکان بهره بگیریم و به آنها یاد دهیم چگونه مسائل خود را شناسایی و برای حل آنها اقدام نمایند. 

از انجایی که کودکان علاقه مفرطی به بازی دارند و بخش مهمی از یادگیری آنها در جریان بازی اتفاق می افتد، می توان از این مزیت بازی ها برای آموزش هدفمند بسیاری از مهارتها، از جمله مهارت حل مساله اقدام جست.

در ادامه مطلب، چند بازی ساده برای آموزش حل مساله به کودکان  ارائه شده است.

1: کفش­های گم­شده

به بچه­ ها بگویید فرض کنند کفشهایشان را گم کرد ه­اند. با کدام یک از راهکارهای زیر می­توانند آن­ها را پیدا کنند؟ کدام راه از همه بهتر است؟ آن­ها را تشویق کنید برای هر پاسخ خود دلیل بیاورند.

1.       می­توانی به روزنامه ­ها نگاهی بیندازی و ببینی چیزی راجع به آن نوشته­ اند یا نه؟

2.       می­توانی فکر کنی ببینی آخرین باری که آن را پوشیده بودی کی بوده است؟

3.       می­توانی به خانه ­ی همه­ ی همسایه­ه ا سر بزنی و از آن­ها بپرسی آیا کفش­هایت را جایی را ندیده­ اند؟

4.       می­توانی از مادر بخواهی هر طور شده کفش­هایت را پیدا کند؟

5.       می­توانی یک اطلاعیه در میدان شهر نصب کنی و در آن عکسی از کفشت بگذاری و برای کسی که آن را پیدا کرد جایزه تعیین کنی؟

6.       می­توانی یک گروه جست­ وجو در خانه تشکیل دهی و جاهایی را که ممکن است کفشت آن­جا باشد بگردی؟

2. چی تو کیفم بذارم؟

یک کیف کودکانه به همراه وسایلی مثل عروسک، موگیر، لباس، دفتر نقاشی و مداد رنگی، مقداری خوراکی، مقداری پول و... به کلاس ببرید. (می­توانید عکس­هایی از این موارد و چیزهای دیگر تهیه کنید و به کلاس ببرید.) به بچه­ها بگویید فرض کنند قرار است با پدر و مادرشان به پارک یا یک مهمانی یا جشن تولد یا... بروند. کدام یک از این وسایل را باید داخل کیفشان بگذارند و با خود ببرند؟ چرا؟ توجه داشته باشید که دست­ کم برخی از وسایلی که به کلاس برده ­اید باید به طور مستقیم با مکانی که اعلام می­ کنید ارتباط مستقیم و مشهودی داشته باشد.

می ­توانید تصویر یک کیف را به هر کودک بدهید (یا یک کیف کاغذی برای هر کدام درست کنید) و از هر کودک بخواهید تصویر چیزهایی را که با خودش می ­برد را روی آن بکشد. وقتی نقاشی همه تمام شد و درباره­ ی آن با هم حرف زدید، بگویید حالا فرض کنید پدر یا مادر شما بعد از دیدن چیزهایی که در کیفتان گذاشته­ اید به شما می­ گوید فقط 3 چیز می ­توانید با خودتان بیاورید. سه چیزی که شما انتخاب می ­کنید چیست و چرا؟

3: توپ رو چه­طور پایین بیارم؟

با بچه­ ها توپ بازی کنید. بعد از کمی بازی، بدون این که بچه ­ها متوجه شوند تعمدی در کار است توپ را بالای یک درخت یا جای بلند دیگری بیندازید (مثلا اگر در کلاس بازی می­ کنید بالای یک کمد). بدون هیچ حرفی ببینید بچه ­ها چه می­ گویند. آیا آن­ها مایلند توپ را پایین بیاورند یا بازی را تمام ­شده می­ بینند. آیا عصبانی، خشمگین یا ناراحتند یا ... برای بچه ­ها دلایلی بیاورید که قانع یا ترغیب شوند که باید جوری این مسأله را حل کنند یا از کسانی که مایل به حل مسأله­ اند بخواهید بقیه را راضی کنند. مثلا به آن­ها بگویید اگر این مسأله را حل نکنیم دیگر نمی ­توانیم به بازی­مان ادامه دهیم و به ما خوش نمی ­گذرد یا این که دفعه­ ی بعد برای بازی توپ نداریم و...وقتی همه راضی شدند مساله را حل کنند نظراتشان را در مورد چگونگی پایین آوردن توپ بپرسید. آن­ها را تشویق کنید خوب موقعیت را بررسی کنند و هر فکری به نظرشان می­رسد بگویند. همه ­ی ایده­ ها را صرفه ­نظر از کیفیت و کاربردی بودنش یادداشت کنید. به بچه­ ها بگویید فعلا فقط مهم است که یک عالمه راه حل داشته باشیم حتی اگر راه حل خنده­دار یا غیرقابل اجرا به ذهنتان می­رسد بگویید. وقتی دیگر کسی ایده­ای نداشت، یکی یکی ایده­ها را بگویید تا بچه­ها بگویند کدام را می­توان امتحان کرد و کدام را نه و چرا؟ ایده ­هایی را که انتخاب شده اجرا کنید تا بالاخره مشکل حل شود.

4: بطری سوراخ

به هر کودک یک بطری سوراخ بدهید و از آن­ها بخواهید هر طور می­توانند آن را پر از آب کنند. به آن­ها بگویید اگر به چیزی نیاز داشتند در اختیارشان می­گذارید. (یا با یک لیوان سوراخ آب بخورند)